FÖSTUDAGSHUGLEIÐINGAR UM FJÖLBREYTILEIKA

HUGLEIÐING VIKUNNAR: REIÐAR KONUR

Einu sinni (sem oftar, samt ekki mjög oft, en það gerðist stundum) var ég reið í pontu á borgarstjórnarfundi. Ég var í minnihluta og sagðist vera öskureið vegna einhverrar ákvörðunar meirihluta Besta flokks og Samfylkingarinnar. Jón Gnarr, sem þá var borgarstjóri, brást föðurlega við og útskýrði fyrir mér að það væri ekki uppbyggilegt að vera svona reið. Reiði væri eyðileggjandi afl.

Ég man ekki nákvæmlega hvað gerðist eftir það, en í minningunni kuðlaðist ég saman í sætinu á meðan Jón hæddist að tilfinningum mínum og ástríðu fyrir vinnunni minni. Ef ég hefði vitað þá það sem ég veit í dag og ef ég hefði haft sjálfstraust fimmtugrar konu sem hefur brotnað og byggt sig upp aftur, þá hefði ég sannarlega látið hann heyra það.

ÖRÁREITIN SEM VIÐHALDA VALDAKERFINU

Áratug síðar situr uppákoman enn í mér. En í dag veit ég betur. Þessi uppákoma var hluti af starfsumhverfi og veruleika sem var stöðugt að reyna að hemja mig. Ég skil það í dag, ég kann að setja þetta í samhengi og setja á það orð. Af því það mikilvægasta sem við gerum til að stuðla að uppbyggilegu og inngildandi samfélagi er að greina útilokandi og óviðeigandi framkomu. Skilgreina hana, skilja hvaðan hún kemur og hver áhrif hennar eru.

Óviðeigandi eða útilokandi hegðun er sjaldan jafn tilviljanakennd og hún lítur út fyrir að vera og enn sjaldgæfara er að fólkið sem fyrir henni verður eigi hana skilið. Það er ekki af því ég sé vitlaus sem karlar í forréttindastöðu hafa hrútskýrt einföldustu hluti fyrir mér í gegnum tíðina. Það er ekki af því að ég sé húmorslaus sem brandarar á kostnað kvenna og jaðarsetts fólks valda mér vanlíðan. Það er ekki af því ég sé ekki nógu ákveðin eða rökföst að það var oftar gripið frammí fyrir mér og sjaldnar hlustað á mig en karlana í stjórnmálum á sínum tíma.

Til að skilja hegðunarmynstur og kerfisbundna þöggun er gott að nýta drottnunaraðferðir Beritar Ås (sem ég hef áður skrifað um hér) en jafnframt að kynna sér, læra og nota hugtökin sem hafa verið sett á hegðunina, s.s. hrútskýringar, mennturtekningar, hannúð, tilkall og svo það sem Jón beitti fyrir meira en áratug síðan og ég kunni ekki að skilgreina þá; tónögun (e. tone policing).

TONE POLICING

Tónögun snýst um að beina athyglinni að því hvernig gagnrýni er sett fram í stað þess að ræða gagnrýnina sjálfa. Algengast er að fólk sé skammað fyrir að tjá tilfinningar á borð við reiði eða sorg. Tónögun er a) snjöll leið til að beina athyglinni frá gagnrýninni að gagnrýnandanum, b) áhrifarík leið til að valda gagnrýnandanum meiri vanlíðan og gera hann og gagnrýnina sjálfa þar með ótrúverðuga og c) gagnleg til að aðlaga gagnrýnandann að kaldri, karllægri framsetningu sjónarmiða og viðhalda þannig karllægri umræðuhefð.

Mikið hefði verið gott að þekkja þetta hugtak og skilja hvað var að gerast á borgarstjórnarfundinum þarna fyrir löngu síðan. Og hafa sjálfstraust til að svara.

EÐA BARA TUTTUGU OG TVEGGJA ÁRA?

Þó ég hafi kuðlast saman á sínum tíma er ekki að sjá að Greta Thunberg láti það á sig fá þegar valdamesti maður heims reynir að tónaga hana. Tilraunum Trump til að draga úr trúverðugleika hennar vegna reiði bregst hún við af festu og öryggi: Það sem heimurinn þarf á að halda eru fleiri reiðar ungar konur.

Reiði er eðlileg og skiljanleg tilfinning þegar við hugsum um að konur, kvár og jaðarsett fólk sætir mismunun, kúgunum og ofbeldi. Hún er viðbragð við ósanngirni, hún er drifkraftur, hún er næring fyrir hugmyndir og aðgerðir. Reiði er kannski eyðileggjandi hjá forréttindakörlum sem óttast ekkert annað en að missa spón úr sínum yfirfulla aski. En hjá okkur hinum er hún mikilvæg, drífandi og uppbyggileg. Ég tek því undir með Gretu um að heimurinn þarf svo sannarlega á fleiri reiðum konum að halda (og vá hvað ég hlakka til að heyra tilsvör hennar þegar hún verður fimmtug).



Bestu kveðjur,

Sóley